- Xin bác sĩ cho biết, chảy máu mũi là một bệnh hay chỉ là triệu chứng của một bệnh lý khác?

ThS. BS.CK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn: Hốc mũi được cung cấp và nuôi dưỡng bởi một hệ thống rất giàu mạch máu. Các mạch máu tập trung lại ở một điểm tại vùng phía trước vách ngăn gọi là điểm mạch Kisselbach. Đây là vị trí dễ chảy máu mũi nhất. Ở trẻ em hay ngoáy mũi, hoặc những chấn thương vùng mũi cho dù rất nhẹ cũng làm vỡ điểm mạch này và gây chảy máu mũi. Bên cạnh đó, nhiều bệnh nhân có thói quen hỉ mũi mạnh cũng gây vỡ điểm mạch này.

Ngoài ra, chảy máu mũi cũng là triệu chứng của một số bệnh lý viêm, u ở vùng mũi xoang. Vì vậy chảy máu mũi vừa là một bệnh mà cũng vừa là nguyên nhân của các bệnh khác.

- Bác sĩ có thể nói rõ hơn những nguyên nhân có thể gây chảy máu mũi?

- Có rất nhiều nguyên nhân gây chảy máu mũi. Tuy nhiên, nguyên nhân thường gặp nhất là do viêm mũi xoang như viêm mũi dị ứng, viêm mũi xoang cấp, viêm xoang do nấm…

Nguyên nhân do u: các u lành tính như u mạch máu, u sợi mạch vòm, u nhú ngược…; các u ác tính như ung thư vòm mũi họng, ung thư mũi xoang…

Nguyên nhân do bệnh lý nội khoa: cao huyết áp, bệnh rối loạn đông máu, bệnh tim mạch có dùng thuốc chống đông, hoặc phụ nữ có thai…

Ngoài ra, cũng gặp khá nhiều trường hợp bệnh nhân không xác định được nguyên nhân rõ ràng.

- Làm sao phân biệt được chảy máu mũi do nguyên nhân lành tính hay ác tính, thưa bác sĩ?

- Căn cứ vào độ tuổi, giới tính, triệu chứng lâm sàng, thăm khám cận lâm sàng sẽ giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân.

Chẳng hạn, chảy máu mũi ở trẻ em đa phần là chảy máu ở điểm mạch Kisselbach do viêm mũi dị ứng, trẻ ngứa mũi nên thường hay móc mũi, chà lên mũi. Tuy nhiên, không loại trừ bệnh u sợi mạch vòm thường chỉ gây chảy máu mũi ở nam giới từ 8 - 25 tuổi. Hoặc gần đây có phát hiện chảy máu mũi ở trẻ do nguyên nhân ung thư vùng mũi xoang.

Người lớn thì hay gặp là do u mạch máu, tùy vào kích thước và vị trí của u có thể gây chảy máu mũi từng đợt, tự cầm, tái phát. Nếu u lớn có thể gây nghẹt mũi một bên.

Ung thư vòm, thì triệu chứng chảy máu mũi cũng là dấu hiệu thường gặp.

Ngoài ra, các triệu chứng đi kèm như nhức đầu, ù tai, hạch cổ, không ngửi được, đau mặt… Tuy nhiên, u ác tính vùng mũi xoang thường phát triển âm thầm và chỉ khi có những triệu chứng trên thì u đã lớn và ở giai đoạn trễ.

Vì vậy, đứng trước bệnh nhân chảy máu mũi, tùy vào lứa tuổi, tần suất và các triệu chứng đi kèm, bác sĩ sẽ có những chỉ định cận làm sàng phù hợp để tìm ra nguyên nhân chính xác. Và ngày nay, nội soi mũi xoang là phương tiện đơn giản cần được sử dụng để phát hiện bệnh sớm giúp việc điều trị mang lại hiệu quả cao cho bệnh nhân.

- Cách xử trí và điều trị như thế nào với bệnh nhân chảy máu mũi, thưa bác sĩ?

- Khi bị chảy máu mũi, đối với trẻ em, ba mẹ bình tĩnh cho con ngồi trên ghế, đầu hơi cúi khoảng 15 độ, dùng khăn giấy bóp chặt 2 cánh mũi của bé bằng 2 ngón tay khoảng 10 phút, dặn con thở qua miệng, có máu chảy xuống họng thì khạc ra, không được nuốt nào vì sẽ không đánh giá được lượng máu mất mà còn kích thích dạ dày gây ói máu.

Với bệnh nhân lớn tuổi cũng vậy, lo lắng, hốt hoảng sẽ gây tăng huyết áp, máu sẽ chảy nhiều hơn; tự mình dùng 2 ngón tay bóp chặt 2 cánh mũi, không nên ngửa đầu ra sau vì sẽ làm cho máu chảy ra vùng hầu họng gây khó chịu và dễ sặc vào phổi.

Nếu sau 10 phút mà máu vẫn còn chảy nhiều thành dòng thì tiếp tục bóp 2 cánh mũi theo hướng dẫn như trên và người nhà nhanh chóng đưa bệnh nhân đến trung tâm y tế, bệnh viện gần nhà để cầm máu.

- Nếu nội soi phát hiện bệnh nhân chảy máu mũi ở điểm mạch, hoặc nụ mạch máu ở phần trước vách ngăn, đầu cuống mũi dưới, sàn mũi, chỉ cần đặt tê và đốt điện bằng dụng cụ bipolar (đốt điện lưỡng cực) mà không cần nhập viện. Nếu phát hiện điểm chảy máu ở những vị trí sâu hơn như khe mũi trên, khe mũi dưới, từ xoang hàm… thì bệnh nhân sẽ được nhập viện, đốt cầm máu tại phòng mổ.

- Chảy máu mũi do u lành hoặc u ác, tùy nguyên nhân sẽ được chụp thêm CT scan, sinh thiết… Bệnh nhân sẽ được điều trị phẫu thuật phù hợp hoặc khám chuyên khoa khác.

- Bác sĩ có lời khuyên gì cho những bệnh nhân chảy máu mũi?

- Bệnh nhân chảy máu mũi cho dù ở tuổi nào cũng cần nên nội soi mũi kiểm tra, xác định chính xác các nguyên nhân gây bệnh và phát hiện sớm những khối u vùng mũi xoang để việc điều trị mang lại hiệu quả tốt nhất. Một số trường hợp phát hiện trễ, u đã xâm lấn xa thì hậu quả thật đáng tiếc.

Bệnh nhân có bệnh nền như cao huyết áp, tim mạch nên thăm khám chuyên khoa và điều trị đầy đủ.

Ba mẹ có con bị viêm mũi dị ứng cần cho bé đến khám để kiểm soát triệu chứng, không nên thấy con ngứa mà ngoáy mũi và chà mũi liên tục sẽ dễ gây chảy máu mũi.

Bệnh nhân không nên có thói quen xì mũi mạnh cũng sẽ dễ gây chảy máu mũi. Khi hắt hơi, bệnh nhân nên há miệng để cho hơi thoát ra, nếu không, áp lực qua mũi lớn sẽ gây vỡ điểm mạch.

- Bác sĩ có thể hướng dẫn cách phòng chảy máu mũi trong những ngày Tết, để bệnh nhân yên tâm ăn Tết mà không phải lo lắng vào bệnh viện?

- Ngoài những khuyến cáo trên thì trong những ngày giáp Tết và sau Tết, thường không khí lạnh và khô, cần xịt mũi bằng nước muối sinh lý ngày 1 - 2 lần, hoặc những dung dịch xịt mũi có chứa các yếu tố vi lượng đồng, kẽm magnesium… hoặc có chứa dạng gel để bảo vệ niêm mạc mũi.

Trong những ngày Tết, nếu bị chảy máu mũi có thể mua thuốc xịt mũi co mạch (Xylometazolin) tại nhà thuốc loại phù hợp theo lứa tuổi, xịt đúng liều lượng, sau khi xịt nên dùng 2 ngón tay bóp chặt 2 bên cánh mũi trong 10 phút và không nên sử dụng quá 5 ngày. Thận trọng ở bệnh nhân cao huyết áp.

Nên mang khẩu trang khi ra đường và đến nơi đông người; ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi nhiều vitamin C; hạn chế bia rượu và đồ ngọt.