Tăng cường an ninh sườn Đông và tiếp tục theo đuổi mục tiêu về ngân sách quốc phòng - những cam kết được đưa ra tại hội nghị lần này không mới, đều là những điều mà NATO chưa thực hiện được sau nhiều năm. Có lẽ một phần đây là giải pháp tình thế của NATO lựa chọn sau 1 tháng chứng kiến xung đột, nhưng cũng cho thấy NATO nhận thức rõ đây là vấn đề cốt lõi và giờ là lúc thực hiện để lấy lại sức mạnh nội khối và vị trí đang bị coi là "nhạt nhòa".

Tại hội nghị, các nước NATO khẳng định phải tiếp tục theo đuổi mục tiêu nâng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP vào năm 2024 vốn chậm trễ đã lâu. Theo một nhà ngoại giao châu Âu, việc đẩy mạnh cam kết này là cần thiết khi khủng hoảng ở Ukraine cho thấy việc củng cố khối quân sự phải bảo đảm tính bền vững trong nhiều năm.

Tuy nhiên, NATO vẫn đóng cánh cửa với Ukraine, dù đây là lí do chính mà các nước đưa ra để cùng ngồi vào bàn nghị sự, đồng thời một lần nữa loại trừ việc gửi quân đến Ukraine, quốc gia không phải là thành viên của liên minh. Trong tuyên bố chung, các nước NATO tái khẳng định cam kết tiếp tục viện trợ về quân sự và nhân đạo cho Kiev, nhưng cũng nhấn mạnh trách nhiệm bảo đảm cuộc xung đột ở Ukraine không leo thang. Đáp lại lời kêu gọi cung cấp vũ khí tấn công mà Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đưa ra trong phát biểu trực tuyến tại hội nghị, Tổng thư kí NATO Jens Stoltenberg nhấn mạnh: "Chúng ta cung cấp hỗ trợ cho Ukraine nhưng không phải một phần của cuộc xung đột. NATO sẽ không điều quân đội hay máy bay đến Ukraine". Trước đó, NATO cũng không đáp lại khi Tổng thống Zelensky kêu gọi áp dụng vùng cấm bay trên bầu trời Ukraine.

Lâu nay, Nga vẫn phản đối việc NATO mở rộng về phía Đông, đặc biệt, việc NATO kết nạp Ukraine được Moskva coi là "lằn ranh đỏ" không thể vượt qua. Có thể nói, việc NATO củng cố an ninh ở sườn Đông là nguyên nhân sâu xa đẩy tới căng thẳng bùng phát giữa phương Tây và Nga. Tuy nhiên, ngoài việc liên tục điều quân và vũ khí tới các nước thành viên là láng giềng của Nga với lí do củng cố an ninh ở khu vực phía Đông, NATO cũng thể hiện bằng cả hành động và lời nói rằng không muốn đối đầu quân sự trực tiếp với Moskva, ngay cả khi xung đột bùng phát tại Ukraine.

Tổng thống Mỹ Joe Biden, người tham dự trực tiếp hội nghị thượng đỉnh NATO nêu rõ: "NATO không can thiệp vào Ukraine vì có nguy cơ nổ ra xung đột hạt nhân với Nga và đường lối này nên được duy trì". Thủ tướng Đức Olaf Scholz tái khẳng định không ủng hộ việc NATO can dự vào cuộc xung đột ở Ukraine.

Những diễn biến này cho thấy, NATO có vẻ vẫn tìm cách tránh leo thang căng thẳng, hiểu lầm hoặc tính toán sai lầm trong quan hệ với Nga. Chính thái độ này khiến Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố "đã đến lúc phải thừa nhận rằng, nước này sẽ không trở thành một thành viên của NATO bởi "NATO không sẵn sàng chấp nhận Ukraine". Đây được coi là diễn biến tích cực đối với vòng đàm phán Nga - Ukraine bởi vấn đề quy chế trung lập và việc Kiev không gia nhập NATO là một trong những yêu cầu chủ chốt của Moskva trên bàn đàm phán.

Trong nội bộ NATO, bên cạnh một số quốc gia tỏ thái độ cứng rắn, chọn cách tài trợ vũ khí cho Ukraine, cũng có nhiều nước tìm cách thúc đẩy đối thoại với Nga. Tổng Thư kí NATO Jens Stoltenberg cũng nhiều lần nhấn mạnh đến nỗ lực ngoại giao nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng ở Ukraine.

Không ít ý kiến cho rằng, Mỹ và NATO có vai trò quan trọng trong việc tìm giải pháp cho cuộc khủng hoảng Ukraine. Kết quả của hội nghị bất thường NATO dường như cũng thể hiện rằng NATO không mong muốn cuộc xung đột hiện nay kéo dài thêm nữa. Có lẽ các bước đi thực tế của NATO thời gian tới đối với cuộc xung đột ở Ukraine sẽ xác định được vị trí của liên minh quân sự này trong một môi trường an ninh đang thay đổi.

Theo Minh Ngọc (Tổng hợp) / Ngày Mới Online